Obowiązujące przepisy prawa pracy nie zabraniają i nie ograniczają możliwości zawierania umów o pracę pomiędzy małżonkami. Przedsiębiorca może zatrudnić małżonka na podstawie dowolnej umowy, np. umowy o pracę, zlecenie, dzieło czy też umowy o współpracy. Osoba taka będzie traktowana jako współpracująca, a nie pracownik.
Osoba współpracująca
Definicja osoby współpracującej została wyjaśniona w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych i zgodnie z nią „za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej bądź umowy zlecenia. Nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego”. Natomiast za osoby współpracujące nie zostanie uznane rodzeństwo. W przypadku zatrudnienia wymienionych wyżej osób, podlegają one obowiązkowemu zgłoszeniu do ZUS, a zatrudniający zobowiązany jest do opłacania składek. Przy zatrudnieniu osoby współpracującej na umowę o pracę – składki opłacane są w wymiarze jak za przedsiębiorcę; na umowę zlecenie – składki opłacane jak przy umowach na zlecenie z innymi zleceniobiorcami i zależą przede wszystkim od wysokości wynagrodzenia; nieodpłatnie – składki należy opłacić w wymiarze jak za przedsiębiorcę.
Składki w pełnym wymiarze
Współpracujący członkowie rodziny nie mogą skorzystać z ulg i preferencyjnych stawek ZUS. Oznacza to, że przedsiębiorca rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej i korzystający z ulg w postaci opłacania tzw. małego ZUS za małżonka musi już odprowadzić składki w pełnym wymiarze. Składki za osobę współpracującą w całości opłaca przedsiębiorca. Obowiązek odprowadzania składek występuje również w przypadku zatrudniania nieodpłatnie osoby pozostającej i zamieszkującej w jednym gospodarstwie domowym, gdyż mamy do czynienia z tzw. umową dorozumianą, gdy nastąpiła zgoda świadczenia nieodpłatnej pomocy w działalności.
Niezgłoszenie małżonka może zrodzić dla przedsiębiorcy poważne konsekwencje. W przypadku zakwalifikowania przez ZUS pomocy małżonka jako współpracę przy prowadzonej działalności i uzyskaniu przez niego statusu osoby współpracującej, przedsiębiorca zostanie wezwany do korekty deklaracji oraz zapłaty należnych składek. Ponadto mogą zostać naliczone odsetki oraz kara za zwłokę dokonania zgłoszenia.
Zatrudnienie małżonka na umowę o pracę odbywa się na takich samych zasadach jak przy zatrudnianiu pracownika. Należy podpisać umowę, dokonać wyżej wspomnianego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, wypłacać wynagrodzenie oraz prowadzić akta pracownicze.
Co ważne, od stycznia 2019 r. wprowadzone zostaną zmiany w ustawie o podatku dochodowym. I tak wynagrodzenie wypłacone osobie współpracującej może stanowić koszt podatkowy prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności.
Agata Antoniak
Specjalista ds. prawnych
Pretorius
