W obecnym obrocie gospodarczym umowa leasingu jest bardzo popularna, słyszał o niej każdy, choć nie każdy wie na czym polega. W niniejszym artykule spróbuję więc wyjaśnić jej istotę oraz podstawowe jej założenia.
Leasing to umowa oparta na konstrukcji dzierżawy i kredytu kupieckiego, początkowo funkcjonowała w polskim obrocie prawnym jako umowa nienazwana. Wprowadzona została do Kodeksu cywilnego ustawą z 26.07.2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. poz. 857), która weszła w życie 9.12.2000 r., a więc w polskim systemie prawnym funkcjonuje stosunkowo niedawno.
Uregulowana jest w kodeksie cywilnym i zgodnie z kodeksową definicją „przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego” (art. 7091. k.c.).
Zgodnie z powyższym, stronami umowy leasingu są finansujący i korzystający pomimo, ze w praktyce często używa się terminów „leasingodawca” i „leasingobiorca”.
Finansującym może być tylko osoba prowadząca przedsiębiorstwo w zakresie której mieści się działalność leasingowa. Istotne jest aby prowadzona przez finansującego działalność była we własnym imieniu w sposób zorganizowany i ciągły oraz aby miała charakter zarobkowy.
Natomiast korzystającym może być każda osoba fizyczna i prawna oraz jednostka organizacyjna mająca zdolność prawną. Korzystający nie musi więc być przedsiębiorcą.
Zasadniczymi obowiązkami finansującego są:
- nabycie przedmiotu leasingu
- wydanie przedmiotu leasingu korzystającemu
- znoszenie używania rzeczy przez korzystającego
Korzystający natomiast jest zobowiązany min. do:
- odbioru rzeczy stanowiącej przedmiot leasingu;
- uiszczanie finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenia pieniężnego. Wysokość rat oraz terminy ich płatności strony powinny określić w umowie leasingu.
- niezwłoczne zawiadomienie finansującego o utracie rzeczy;
- utrzymanie rzeczy w należytym stanie oraz ponoszenie ciężarów związanych z własnością lub posiadaniem rzeczy. Co oznacza, że korzystający powinien dokonywać konserwacji i niezbędnych napraw rzeczy.
Cechą charakterystyczną umowy leasingu jest jej forma pisemna, obowiązująca pod rygorem nieważności. Ponadto umowa leasingu ma charakter umowy nazwanej, dwustronnie zobowiązującej, odpłatnej, wzajemnej oraz konsensualnej i kauzalnej. Leasing jest stosunkiem o charakterze trwałym (ciągłym) oraz terminowym, gdyż umowa jest zawarta na czas określony. Dlatego też jej zakończenie najczęściej następuje z upływem okresu jej obowiązywania. Możliwe też jest rozwiązanie umowy leasingu za porozumieniem stron. Trzeba też pamiętać, że w uzasadnionych przypadkach finansujący może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym. Do sytuacji tej może dojść, gdy korzystający narusza swoje obowiązki w zakresie utrzymania rzeczy w należytym stanie, sposobu korzystania z rzeczy oraz zwłoki z zapłatą rat wynagrodzenia. Strony mogą ustalić w umowie terminy jej wypowiedzenia.
Z wypowiedzeniem związany jest obowiązek zwrotu rzeczy przez korzystającego. Jeżeli jednak wypowiedzenie uzasadnione jest okolicznościami, za które korzystający ponosi odpowiedzialność, finansujący może żądać natychmiastowej zapłaty wszystkich rat leasingowych w umowie. Korzystający może natomiast odliczyć korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek zapłaty rat przed umówionym terminem (np. odsetki od kredytu w ich wysokości).
Umowa leasingu może również zakończyć się przez wygaśnięcie. Do takiej sytuacji może dojść poprzez utratę rzeczy będącej przedmiotem leasingu z powodu okoliczności, za które finansujący nie ponosi odpowiedzialności. Wówczas może on domagać się od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie rat leasingowych Jeżeli dojdzie do takiej sytuacji można pomniejszyć tą należność o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem. Dodatkowo można odliczyć korzyści wynikłe wskutek wygaśnięcia umowy leaselinku np. o zmniejszenie kosztów operacyjnych, korzyści z tytułu ubezpieczenia rzeczy, czy też naprawienia szkody.
Poza tym umowa może też wygasnąć poprzez odstąpienie przez finansującego od umowy ze zbywcą z powodu wad rzeczy na skutek żądania podniesionego w tym zakresie przez korzystającego. Tu też finansujący może domagać się od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie rat leasingowych. Istnieje jednak możliwość pomniejszenia tej należności o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem. W tej sytuacji odlicza się korzyści uzyskane z powodu wygaśnięcia umowy leasingu, jak również wygaśnięcia umowy że zbywcą. Chodzi tu np. o kwotę otrzymaną jako zwrot ceny. Przykładowo, jeśli leasingowany przedmiot jest niezgodny z zamówieniem, np. nie zgadza się specyfikacja auta, korzystający może żądać od finansującego odstąpienia od umowy z dealerem.
Podsumowując umowa leasingu ma obecnie duże znaczenie gospodarcze, dzięki niej można bowiem korzystać z przedmiotu leasingu przez określony czas (zbliżony do okresu jego gospodarczej używalności), angażując w to niewielki kapitał. Finansujący posiada natomiast możliwość pozyskania środków pieniężny. Niemniej jednak zawsze przed zawarciem umowy leasingu należy się dokładnie zapoznać z jej postanowieniami.
Aleksandra Czyż
Specjalista ds. prawnych
Pretorius Sp. zo.o.
