Prowadzenie działalności gospodarczej wymaga utrzymania równowagi finansowej. Jej brak powoduje, że przedsiębiorstwo nie posiada wystarczających zasobów pieniężnych, aby funkcjonować na bezpiecznym poziomie. Jednym z objawów takiej sytuacji są zatory płatnicze.
Na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) znajduje się definicja zatorów płatniczych, która określa, że występują one ,,gdy przedsiębiorca nie otrzymuje na czas swoich pieniędzy od kontrahenta. Jest to takie nagromadzenie zadłużeń, które przechodzi na kolejne powiązane z nim podmioty, negatywnie wpływając na całe otoczenie biznesowe. Zatory płatnicze wywołują w gospodarce efekt domina czy kuli śnieżnej: przedsiębiorcy, którzy nie otrzymują w terminie zapłaty za dostarczone przez siebie towary lub wykonane usługi, w konsekwencji nie mają środków na dalszą spłatę własnych zobowiązań wobec kontrahentów, wywołując te same problemy u kolejnych podmiotów”.
Poważny problem
Zatory płatnicze to jeden z największych problemów polskiej gospodarki, a także przeszkoda w prowadzeniu działalności gospodarczej. Problem ten dotyczy głównie sektora małych i średnich przedsiębiorstw: zwiększają koszty ich działalności, utrudniają rozwój, a w czasach pandemii – mogą decydować o „być albo nie być”.
Przedsiębiorcy, którzy notorycznie nie otrzymują w terminie zapłaty za dostarczane towary lub usługi, w konsekwencji nie są w stanie regulować własnych zobowiązań. Dotknięci problemem zatorów płatniczych, w obawie przed problemami finansowymi, ograniczają nakłady na inwestycje lub podwyższają ceny wyrobów i usług. Pracownicy zarabiają mniej, a w przypadku likwidacji firmy tracą pracę. Z badań znajdujących się na stronie UOKiK wynika, iż odsetek firm deklarujących problemy z przeterminowanymi płatnościami w Polsce waha się między 80-90%.
Zatory płatnicze wykazują w ostatnich latach tendencję wzrostową w zastraszającym tempie. Spowolnienie gospodarcze ostatniej dekady, spadek zamówień i nierzetelność kontrahentów oraz niska moralność płatnicza to czynniki warunkujące występowanie i wzrost zatorów płatniczych w Polsce. Ich negatywny wpływ na funkcjonowanie wielu firm ma poważne konsekwencje dla całej gospodarki, spowalniając tempo jej wzrostu.
Rozwiązania prawne
Problem zatorów płatniczych dotyczy nie tylko Polski – występuje on w wielu krajach Unii Europejskiej. Najważniejsze regulacje w tym zakresie to dyrektywa nr 2011/7/EU w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych oraz polska ustawa z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.
Jednym z rozwiązań prawnych mających na celu ograniczenie zatorów płatniczych jest zakaz nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów prowadzi postępowania i nakłada administracyjne kary pieniężne na podmioty łamiące ten zakaz. Nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych ma miejsce w przypadku, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez ten podmiot wynosi co najmniej:
- 5 mln zł – w stosunku do postępowań wszczętych w latach 2020- 2021,
- 2 mln zł – w stosunku do postępowań wszczętych od 2022 r.
Niedotrzymywanie terminów w ramach transakcji handlowych stanowi negatywny element współczesnej gry rynkowej, której zasady dyktują zwykle jej silniejsi uczestnicy, a zatory płatnicze stanowią poważną barierę dla funkcjonowania przedsiębiorstw
Warto wiedzieć
Jak podał w marcu 2019 r. BIG InfoMonitor, w pierwszym kwartale tego roku odsetek przedsiębiorstw, którym kontrahenci w ostatnich sześciu miesiącach opóźnili płatności o ponad 60 dni, wyniósł 49 proc. W analogicznym okresie 2018 r. było to 53 proc., a w ostatnim kwartale 2018 r. – 54 proc. Najgorzej pod tym względem było w budownictwie i transporcie – w tych branżach ponad 60 proc. firm dotknęły takie problemy. Na drugim biegunie był przemysł – tu kłopotów z nieterminowością kontrahentów doświadczyło 43 proc. przedsiębiorstw.
Agnieszka Orzeszko
Pracownik ds. windykacji
Pretorius Sp. z o.o.
