Czym skutkuje upadłość jednego z małżonków? Jak dzielony jest wspólny majątek? Co wchodzi w skład majątku upadłego? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w poniższym artykule.
Wspólność majątkowa
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność majątkowa, obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przykładowo: do majątku wspólnego wchodzi wynagrodzenie za pracę, dochód z działalności zarobkowej, nieruchomości i ruchomości nabyte w czasie trwania wspólności. Najczęściej wspólność majątkowa małżeńska trwa przez cały okres małżeństwa, chyba że małżonkowie podejmą decyzję o ustanowieniu rozdzielności majątkowej, np. w drodze umowy tzw. intercyzy albo powstanie ona z mocy samego prawa na skutek pewnych zdarzeń – śmierci, ubezwłasnowolnienia bądź ogłoszenia upadłości małżonka. Przesłanką upadłości jest najczęściej niewypłacalność, czyli stan w którym dłużnik nie reguluje swoich zobowiązań pieniężnych.
Masa upadłościowa
Ogłoszenie upadłości przez sąd, a w konsekwencji powstanie rozdzielności majątkowej wpływa na sytuację drugiego małżonka. Najdalej idącym skutkiem jest, to że cały majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, tzn. wszystko to, co małżonkowie zgromadzili w czasie jej trwania będzie przeznaczone na zaspokojenie roszczeń wierzycieli upadłego. W skład majątku upadłego, który ma zaspokoić wierzycieli, nie wchodzą przedmioty służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, nawet jeżeli są one objęte wspólnością małżeńską, jeśli jednak zostały nabyte do majątku wspólnego w ciągu dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości – te przedmioty również zostaną przeznaczone na zaspokojenie roszczeń wierzycieli.
Po ogłoszeniu upadłości małżonek upadłego nie może żądać podziału majątku wspólnego, gdyż jak wynika z przepisów prawa upadłościowego majątek ten jest niepodzielny. Regulacja ta jest dość surowa dla małżonka upadłego, a jedyną możliwością ochrony jest zgłoszenie w postępowaniu upadłościowym swojej należności, która odpowiada połowie wartości majątku wspólnego. Wartość udziału w majątku ustala się według cen z daty ogłoszenia upadłości. Małżonek zgłasza swoją wierzytelność na takich samych zasadach jak inni wierzyciele i nie korzysta w tym zakresie z pierwszeństwa zaspokojenia ani żadnego uprzywilejowania.
Rozdzielność majątkowa
Warto pamiętać, iż nawet jeżeli w chwili ogłoszenia upadłości jednego z małżonków małżonkowie mieli ustanowioną rozdzielność majątkową, nie oznacza to, że majątek drugiego małżonka będzie bezpieczny. W takim przypadku istotny jest czas, kiedy rozdzielność powstała.
Jeżeli w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości sąd orzekł rozwód, separację czy ubezwłasnowolnienie skutkujące powstaniem rozdzielności majątkowej, wówczas jest ona bezskuteczna, tak jakby nigdy nie powstała, co oznacza, że małżonek nie będzie mógł wyłączyć swojego majątku z masy upadłości, chyba że pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Natomiast w przypadku, gdy małżonkowie ustanowili rozdzielność w drodze umowy małżeńskiej, tzw. intercyzy, rozdzielność ta będzie bezskuteczna, jeśli została zawarta w okresie krótszym niż dwa lata przed wniesieniem wniosku o upadłość.
Nie ulega wątpliwości, że wprowadzone przez ustawodawcę terminy mają na celu ochronę wierzycieli upadłego dłużnika. Gdyby ustanowienie rozdzielności małżeńskiej tuż przed ogłoszeniem upadłości małżonka nie było usankcjonowane bezskutecznością, wówczas można przypuszczać, że czynności podejmowane przez małżonków doprowadziłyby do pokrzywdzenia wierzycieli.
W grudniu 2020 r. w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym” opublikowano 1809 ogłoszeń o upadłości osób ³zycznych. To miesięczny rekord. W czwartym kwartale 2020 r. takich ogłoszeń było 5055, o ponad tysiąc więcej niż w trzecim kwartale 2020 r. Cały 2020 rok zamknął się wynikiem 13 tys. bankructw konsumenckich, co daje wzrost o 64 proc. w stosunku do poprzedniego roku.
Marta Wróblewska
Pracownik ds. prawnych
Pretorius Sp. z o.o.
