Z zawarciem małżeństwa wiążą się zmiany na gruncie prawnym dotyczące z ustroju majątkowego. Wyjaśnijmy od razu, że małżeński ustrój majątkowy to określony przepisami prawa system stosunków prawnych istniejących pomiędzy małżonkami, regulujący stosunki majątkowe pomiędzy nimi oraz innymi podmiotami prawa.
Wspólność majątkowa
Należy pamiętać, że małżonkowie mogą dokonać wyboru ustroju majątkowego, według którego będą kształtować swoje stosunki majątkowe. Jeżeli tego nie zrobią, po zawarciu małżeństwa powstaje z mocy prawa ustrój wspólności ustawowej małżeńskiej, na którą składają się uprawnienia do poszczególnych istniejących już przedmiotów majątkowych co tworzy majątek wspólny. Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego powstaje między małżonkami wspólność majątkowa, zwana inaczej wspólnością ustawową. Wspólność ta obejmuje przedmioty majątkowe nabyte przez oboje małżonków lub jednego z nich w czasie trwania małżeństwa. Jednakże przedmioty majątkowe nieobjęte taką wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Wspólność ustawowa małżeńska zaliczana jest do współwłasności łącznej, co oznacza, że żadne z małżonków nie ma określonego udziału w majątku wspólnym. Ponadto dopóki trwa wspólność, nie można wydzielić udziałów lub umownie podzielić majątku objętego wspólnością. Żaden z małżonków w czasie obowiązywania wspólności nie może rozporządzać udziałem w majątku, jaki przypadłby mu z chwilą zaprzestania jej istnienia, gdyż każda taka umowa o podział jest nieważna. W przypadku ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej mamy do czynienia z jednym majątkiem wspólnym małżonków oraz dwoma majątkami odrębnymi każdego z nich. Majątek wspólny tworzy często wraz z majątkami osobistymi jedną całość gospodarczą. Każdy z małżonków ma zarówno prawo do udziału w majątku wspólnym, jak i do poszczególnych składników. Cechą szczególną wspólności majątkowej są silne i bezpośrednie związki elementów interesu osobistego każdego z małżonków z ich wspólną sytuacją majątkową.
Co wchodzi w skład wspólności
Od momentu zawarcia związku małżeńskiego powstaje wspólność między małżonkami. To, co wchodzi w skład majątku wspólnego, jest określone w ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy. W szczególności są to pobrane wynagrodzenia za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej, dochody z majątku wspólnego oraz osobistego, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego wchodzą co do zasady wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania, przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Zarząd nad przedmiotami majątku wspólnego mają małżonkowie, jednocześnie wykonując zarówno czynności zmierzające do zachowania tego majątku. Sytuacja majątkowa małżonków w ustroju wspólności składa się zawsze z dwóch głównych zakresów, tj. odniesienia majątkowe występujące tylko między małżonkami, a także w relacjach z osobami trzecimi. Powyższe oznacza, iż umowa jednego małżonka z osobą trzecią oddziałuje na sytuację prawną także drugiego małżonka.
Dodatkowo należy pamiętać, że nie wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej wchodzą w skład majątku wspólnego. Przypadki, w których przedmiot majątkowy nie zwiększa majątku wspólnego a wchodzi do majątku osobistego są to m.in. przedmioty nabyte przez jednego z małżonków przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę.
Do śmierci lub rozwodu
Ponadto małżonkowie mogą zrezygnować ze wspólności ustawowej małżeńskiej i przyjąć inny sposób regulacji swoich stosunków majątkowych poprzez zawarcie, w formie aktu notarialnego, umowy majątkowej małżeńskiej i w ten sposób: rozszerzyć wspólność majątkową, ograniczyć wspólność majątkową, ustanowić rozdzielność majątkową, przyjąć system rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków.
Małżeńska wspólność ustawowa przestaje istnieć z chwilą ustania małżeństwa, a zawsze w przypadku śmierci jednego z małżonków, rozwodu lub unieważnianiu związku małżeńskiego.
Paulina Janik-Witkowska
Pracownik ds. prawnych
Pretorius Sp. z o.o.
