Jak dzielony jest spadek po rodzicach, jeśli nie zostawili oni testamentu, a jak, jeśli testament istnieje? Co to jest zachowek i na czym polega wydziedziczenie? Odpowiedzi m.in. na te pytania Czytelnicy znajdą w poniższym artykule.
W sytuacji, gdy testament nie został sporządzony, spadek po rodzicach ustawowo przechodzi na dzieci zmarłego i ewentualnego małżonka, jeśli ten wciąż żyje. Wysokość spadku po rodzicach jest oczywiście uzależniona od tego, jaki majątek udało im się zgromadzić w ciągu życia. Ustawowo dzieci dziedziczą w równych częściach, prawo spadkowe jednak nie określa, jakie konkretnie dobra przypadną danemu spadkobiercy. Jeśli więc nie został spisany testament, dziedziczący są zmuszeni do równego podziału tego, co pozostawili po sobie rodzice.
Dziedziczenie ustawowe
Według ustawy, dobra wchodzące w spadek po rodzicach dzielone są wyłącznie według ich wartości materialnej. Jeżeli więc dziedziczącym zależy na konkretnym podziale spadku, który niekoniecznie wedle prawa spadkowego byłby sprawiedliwy względem wartości materialnej, strony muszą to ustalić między sobą, zanim sąd lub notariusz wyda formalne oświadczenie.
Sprawy spadku po rodzicach można w każdym momencie załatwić w sądzie. W sytuacji śmierci rodziców lub jednego z nich jest możliwe również skorzystanie z pomocy notariusza. Sąd przeprowadza postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, natomiast notariusz może pomóc uzyskać spadkobiercy notarialne poświadczenie dziedziczenia.
Dziedziczenie ustawowe będzie miało również miejsce, jeśli testament okaże się nieważny lub wszyscy powołani do dziedziczenia odrzucą spadek bądź nie będą mogli dziedziczyć. W przypadku dziedziczenia ustawowego w pierwszej kolejności do spadku są powołane dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych, jednak małżonek jest dodatkowo chroniony – część, która mu przypadnie, nie może być mniejsza niż 25% całości spadku. Jeśli dziecko nie dożyło otwarcia spadku, odpowiedni udział przypadnie jego dzieciom bądź dalszym zstępnym, np. wnukom.
Testament ma pierwszeństwo
Jeśli po śmierci danej osoby okazuje się, że zdążyła ona spisać testament, będzie on dokumentem decydującym,
wykluczającym dziedziczenie ustawowe. Testament zawsze ma pierwszeństwo przed zasadami dziedziczenia według Kodeksu cywilnego. Jeśli rodzice z jakiegoś powodu zdecydowali się pominąć dziecko z dziedziczenia majątku, może ono ubiegać się o tzw. zachowek. Zachowek ma na celu zabezpieczenie tych, którzy dziedziczyliby ustawowo, ale poprzez testament zostali tego prawa pozbawieni. Wartość zachowku obliczana jest indywidualnie dla każdego przypadku. Zazwyczaj jednak zachowek wyniesie dokładnie połowę wartości tego, co dziecko otrzymałoby w spadku po rodzicach automatycznie, gdyby ci nie spisali testamentu.
Rodzic może jednak całkowicie pozbawić dziecko prawa do spadku i dzieje się to poprzez wydziedziczenie. Następuje ono poprzez spisanie testamentu, a powód wydziedziczenia powinien wynikać z jego treści. Takiemu dziecku zostaje również odebrane prawo do zachowku. Zarówno odrzucenie spadku, jak i zrzeczenie się dziedziczenia, skutkuje odsunięciem od dziedziczenia. Odrzucenia spadku można dokonać po śmierci spadkodawcy, natomiast zrzeczenie się dziedziczenia ma miejsce za jego życia. Odrzucenie spadku nie pozbawia dzieci i wnuków osoby odrzucającej prawa otrzymania spadku. W drugim przypadku osoby te są wyłączone od dziedziczenia, jeśli strony nie postanowią inaczej.
Niezbędne dokumenty
Jeśli jednak testament nie wyklucza dzieci z prawa do spadku albo w ogóle nie został spisany, spadkobiercy muszą dostarczyć odpowiednie dokumenty potrzebne do złożenia w sądzie o spadek po rodzicach.
By stwierdzić nabycie spadku w sądzie lub u notariusza, konieczne jest dostarczenie: odpisu skróconego aktu zgonu osoby zmarłej (i aktu małżeństwa, jeżeli żyje małżonek zmarłego), wypisu z oryginału testamentu notarialnego lub oryginału testamentu ręcznego oraz odpisu skróconych aktów stanu cywilnego spadkobierców (akty urodzenia mężczyzn i niezamężnych kobiet, akty małżeństwa kobiet zamężnych).
Paulina Janik-Witkowska
Specjalista ds. prawnych
Pretorius Sp. z o.o.
